Faszyzm to skrajnie prawicowa ideologia, ruch polityczny i totalitarny system rządów przeciwstawiający się demokracji, komunizmowi, liberalizmowi i internacjonalizmowi. Opowiada się za wyższością rasy i kraju oraz za koniecznością stosowania przemocy wobec tych, których uważa się za wrogów narodu. Reżimy faszystowskie miały cechy personalistyczne, militarystyczne i korporacjonistyczne.
Pojęcie to pochodzi od łacińskiego słowa fasces, nazwy insygniów noszonych przez sędziów w starożytnym Rzymie jako symbol władzy. Chociaż nie istnieje jeden typ faszyzmu, ogólnie rzecz biorąc, kiedy przywódcy faszystowscy dochodzą do władzy, tworzą nacjonalistyczne, totalitarne, jednopartyjne państwo, na którego czele stawiają siebie jako zbawców. Partia mobilizuje społeczeństwo i organizuje je korporacyjnie w jednostki społeczne – rodzinę, związek zawodowy, pracodawców, partię i stowarzyszenia – kontrolowane przez państwo.
Reżimy faszystowskie powstały w Europie w pierwszej połowie XX wieku, a od tego czasu wiele rządów przyjęło niektóre z ich form. Pierwszym reżimem faszystowskim były Włochy Benito Mussoliniego, który ukuł ten termin w 1919 roku, a następnie Niemcy Adolfa Hitlera (1933-1945) i Hiszpania Francisco Franco w pierwszej dekadzie (1939-1949). Niektórzy dyktatorzy w Ameryce Łacińskiej, ówcześni i późniejsi, naśladowali część tego modelu.
Faszyzm pojawił się w następstwie I wojny światowej i kryzysu gospodarczego, który po niej nastąpił. Zubożała burżuazja z obawą patrzyła na rozwój ruchu robotniczego, zwłaszcza po triumfie rewolucji bolszewickiej w Rosji w 1917 roku. Wobec tego, faszyzm przedstawił się jako wróg ideologii marksistowskiej i jej wariantów, w tym anarchizmu, komunizmu, socjalizmu i socjaldemokracji, co zapewniło faszyzmowi poparcie wielkich biznesmenów, arystokratów i konserwatystów. Obecnie propagowanie faszyzmu jest nielegalne. Sprawdź, co grozi za to przestępstwo.
Ideologia faszystowska wykorzystała ten strach, ale także niepowodzenia demokracji w okresie międzywojennym. Dlatego faszyści odrzucają konstytucjonalizm i parlamentaryzm, oraz liberalizm i kapitalizm bez regulacji, który uważają za winny stworzenia indywidualistycznego, materialistycznego i konfrontacyjnego społeczeństwa, niezdolnego do stworzenia poczucia narodowej zbiorowości.
Z ekonomicznego punktu widzenia, reżim faszystowski interweniuje na rynku, aby faworyzować pewne gałęzie przemysłu. Jest to również system protekcjonistyczny, który ma na celu uczynienie z kraju gospodarki samowystarczalnej. Dopuszczał jednak własność prywatną. W rzeczywistości, niektórzy wielcy przemysłowcy współpracowali z europejskimi reżimami faszystowskimi: na przykład Opel, Ford czy Porsche produkowali samochody dla Niemiec w czasie III Rzeszy.
Od strony społecznej, faszyzm gloryfikuje ultra-nacjonalizm i ultra-konserwatyzm. Ojczyzna jest nadrzędną jednostką, którą należy czcić. Prowadzi to do chęci rozszerzenia granic poprzez odzyskanie terytorium kosztem innych krajów, w razie konieczności przy użyciu siły. Przykładami są nazistowskie Niemcy w Europie i faszystowskie Włochy z ich inwazją na Etiopię w 1935 roku. Ostateczną konsekwencją tego ultranacjonalizmu jest przemoc, a nawet eksterminacja tych, których uważa się za wrogów ojczyzny, w tym mniejszości etnicznych, przeciwników politycznych, czy intelektualistów.