Badania nad tożsamością kulturową sięgają XVIII wieku, a więc początków antropologii jako nauki społecznej. Miały one bardzo zróżnicowaną trajektorię i były modyfikowane w zależności od przemian w definiowaniu pojęcia „tożsamość”, a także „kultura”.
Badania nad tożsamością kulturową skłaniają między innymi do postawienia pytania – czy tożsamość kulturowa wpływa na psychikę jednostki, czy też jest to proces odwrotny? Jak tożsamość kulturowa odnosi się do procesów lokalnych i globalnych? Czy tożsamość kulturowa jest tym samym, co np. tożsamość społeczna, narodowa czy rodzinna? Bez zamiaru szczegółowego odpowiadania na te pytania, ale w celu dokładniejszego wyjaśnienia, do czego odnosi się pojęcie „tożsamości kulturowej”, w niniejszym artykule zdefiniujemy z jednej strony pojęcie „tożsamości”, a z drugiej „kultury”.
Teorie tożsamości
Tożsamość była rozumiana w naukach społecznych na bardzo różne sposoby. Istnieją perspektywy z bardziej tradycyjnej psychologii, które sugerują, że tożsamość jest faktem indywidualnym, który jest ustalony w sposób całkowity, naturalny i stały, z cechami szczególnymi, które są specyficzne dla każdej jednostki.
Z drugiej strony, bardziej klasyczne propozycje socjologii mówią o tożsamości jako o efekcie serii norm i wytycznych, które ludzie ograniczają się do reprodukowania i stosowania w praktyce. Z drugiej strony, bardziej współczesne propozycje nauk społecznych mówią nam, że tożsamość nie jest faktem, ale procesem, co oznacza, że nie ma początku i końca, które mają miejsce w określonych cyklach życia.
Jest to raczej seria przemian zachodzących w różnych okolicznościach, które nie są ani stałe, ani niezmienne. Tożsamość jest w tym sensie rozumiana jako efekt serii wpływów społecznych, ale także jako wynik własnej sprawczości.
Najbardziej współczesne teorie tożsamości dystansują się od psychologii, uznając, że jest ona procesem zapośredniczonym przez wpływy środowiska; dystansują się też od socjologii, uznając, że ludzie nie ograniczają się do reprodukowania tych wpływów środowiska, ale że je interpretujemy, wybieramy, tworzymy itd.
Kultura
Pojęcie kultury było rozumiane i używane na bardzo różne sposoby. W swoich początkach pojęcie kultury było ściśle związane z pojęciem cywilizacji, odnosząc się do wszystkich tych cech, które są uznawane za niezbędne, aby członek społeczeństwa mógł być uznany za kompetentnego.
Kultura była rozumiana potem jako zespół narzędzi, działań, postaw i form organizacji, które umożliwiają ludziom zaspokajanie ich potrzeb. Już w XIX wieku kultura zaczęła być rozumiana w odniesieniu do intelektu, jako zbiór idei, które znajdują odzwierciedlenie we wzorach zachowań, które członkowie społeczeństwa nabywają i podzielają poprzez instrukcję lub naśladownictwo. Od tego momentu kultura zaczęła być rozumiana także w odniesieniu do sztuki, religii, obyczajów i wartości.